I-love

شهر زير زميني(اويي)كه در زير بافت شهر نوش آباد بصورت دست كن ايجاد شده و چندين هزار متر وسعت دارد از عمق 4متري تا عمق 18متري زمين فضاهاي متعددي از جمله اطاق راهرو و چاههاو كانالهاي زيادي براي در امان ماندن از دست اشرار كنده شده است.اين معماري بي نظير با اين شكل ساختاري در جهان منحصر به فرد بوده و تاكنون با توجه به آثار به دست آمده در كاوش هاي باستان شناسي قدمت آن به قبل از اسلام بر مي گردد كه در دوره هاي مختلف تاريخي كاربرد نظامي و دفاعي داشته است.اين مجموعه به لحاظ سيستم دفاعي و پناهگاهي آن تا سال 1381 هيچ اطلاعات مستندي از آن در دست نبود و به دخمه هاي اسرار آميز شهرت داشت. راههاي ورود به داخل اين مجموعه از طرق مختلف و به شكل مخفي در منازل يا داخل قلعه خشتي در مجاور شهر و يا محلهاي پر جمعيت و داخل كانالهاي پاياب هايي كه از زير خانه ها و براي گذرآب قنوات ايجاد شده،چاههاي داخل مساجد و باغها و بازارهاو هر جايي كه در زمان حمله دشمن امكان دسترسي سريع و فرار ساكنين را فراهم مي نموده ،ايجاد شده است.در بعضي منازل قديمي كه در قسمت مطبخ خانه آن چاهي براي ورود به اين فضاها حفر نموده و در دهانه چاه را با تنور به طرز ماهرانه اي پوشانده و انتهاي تنور كه در دهانه چاه قرار گرفته را با تابه گلي مسدود و روي تابه را خاكستر ريخته ودر مواقع اضطراري افراد از داخل تنور وارد شهر زير زميني شده و دوباره انتهاي تنور را مسدود به شكلي كه هيچ اثري از ورودي به اويي ها معلوم نمي شود.در طول مسير شهر زير زميني اطاقهايي به ابعاد مختلف براي اسكان موقت حفاري كرده اند.در بدنه اطاقها تعدادي تاقچه مشاهده مي شود.هر اطاق 180سانتي متر ارتفاع دارد.افراد داخل اويي براي استراحت و در امان ماندن از دست دشمن تمهيدات زيادي را به كار بسته اند تا حتي در عمق18 متري زير زمين هم مورد حمله دشمنان قرار نگيرند. اطاقها به شكل تو در تو و با راهروهاي زاويه دار كه ديد مستقيم را با فضاي بعدي از بين مي برد،ساخته شده است. در 20سانتي متري زير سقف و به فاصله 1متر در تمام بدنه اطاقها حفره هايي براي قرار دادن چراغهاي پيه سوز جهت تامين روشنايي فضاها تعبه گرديده است.چندين پيه سوز به دست آمده با قدمت 700سال حكايت از اين ماجرا دارد.در زير سقف راهرو ها و اتاقها آثار لبه تيز كلنگها به خوبي مشاهده مي شود. به لحاظ سختي زمين منطقه ،اين فرضيه را تقويت مي كند كه وسايلي كه براي حفاري استفاده مي كردند،سر آنها از جنس الماس باشد. در بدنه ديوار اطاقها و در بعضي از آنها چاهكهايي مشاهده مي شود كه به سختي مي توان وارد آن شد .كه ارتفاع اين چاهكها 3تا 5متر مي باشد كه راه ارتباطي به طبقات بعدي است.در دهانه هر چاهك تعدادي قلوه سنگ و يك تحته سنگ به اندازه دريچه چاهك قابل رويت است كه در مواقع احساس خطر يا ورود هواي آلوده يا دود به طبقات با تخته سنگ دريچه را مسدود و يا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگها كه حكم وسايل و ابراز دفاعي را مي كرده بر سر مهاجمين مي كوبيدند.راههاي ورودي به طبقات بعدي طوري حفاري شده كه هر كس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزير بايد از پايين به بالا حركت كند كه قدرت دفاعي افراد مهاجم را به صفر مي رساندواين ساختار دفاعي به گونه اي است كه تسلط كافي را براي مقابله با دشمن فراهم مي كند.هر فضا شامل چندين اطاق و راهرو و توالت مي باشد كه راهروي ورودي به اين فضاها كه براي پناه حداقل 10نفر مي باشد و در وسط راهرو اصلي درست در قسمت پيچ راهرو،سكويي كنده شده كه محل نشستن نگهبان مي باشد.كار نگهبان كنترل خروج و ورود افراد و اعلام خطر و شناسايي دشمن مي باشد .در زماني كه نگهبان در اين قسمت قرار مي گيرد ديگر افراد داخل مجموعه با خاطري آسوده به استراحت مي پردازند تا اينكه اعلام خطري از سوي نگهبان داده شود.كه باز در انتهاي اين مجموعه راهي از طريق چاهكي مخفي براي فرار به طبقات بعدي انديشيده شده است.براي معطل نگه داشتن دشمن و ايجاد ترس و وحشت بر دل دشمنان تله هاي فيزيكي زيادي بر سر راهشان ايجاد مي كردند از جمله اينكه در وسط اطاقها چاههاي بسيار عميقي وجود دارد كه با تخته سنگي كه در وسط آن دستكهايي قرار دارد و روي آن را باخاك مي پوشاندند و به لحاظ تاريك بودن فضاو عدم ديد كافي با قرار گرقتن دشمن روي تخته سنگ ،سنگ دوران شده و دشمن را به قعر چاه مي فرستاده.يا اينكه راههاي گريز زيادي را به صورت راهرو پيچ در پيچ ايجاد كرده كه به محض ورود به آن وارد فضاهاي تودرتو شده و دور خود دورزده ديگر مسير اصلي به لحاظ همشكل بودن راهرو ها قابل تشخيص نمي باشدو دشمن را سرگردان مي كردند.با توجه به تو در تو بودن فضاها هيچ گونه مشكل تنفسي احساس نمي شود و اين يكي از شگفتي هاي داخل اين مجموعه مي باشد.افراد تا زماني داخل اويي ها مي ماندند كه از برقراري امنيت داخل شهر اطمينيان حاصل مي كردند.هواي داخل از طريق چاهايي كه به صورت غير مستقيم به سطح زمين مرتبط بوده تامين مي شود.خمره ايي كه هم از داخل هم از بيرون لعاب داده شده و به صورت گلهاي بر جسته و منقوش مي باشد در داخل فضاها كشف شده نشان از آن دارد براي نگهداري روغن چراغ و يا آذوقه كاربرد داشته است.آب مصرفي و شرب ساكنين داخل شهر زير زميني توسط راههاي مخفي كه به پايابهاي مرتبط به رشته قنات ها بوده و از زير زمين مي گذرد تامين مي كردند.اين فضاها نه تنها در سطح زيرين شهر گسترده شده تا حصار بيرون شهر و حتي شهر تاريخي و تالار نياسر راه دارد.راههاي مختلف ديگري به برون شهرنوش آباد از زير زمين مشاهده شده كه به چاههاي داخل قلاع اطراف شهر مرتبط مي باشد.

رازهاي دژ كوير

راه‌های ورودی به این پناهگاه در محل های پر رفت و آمد شهر مانند بازار، قنات، مساجد و بعضا خانه ها قرار داشته تا در صورت بروز خطری مردم بتوانند به سرعت از گزند نیروی مهاجم در امان بمانند.

ورودی‌های در نظرگرفته شده به صورت هنرمندانه ای پس از عبور از آن پوشیده می شدند به گونه ای که هیچ اثری از آنها به چشم نخورد.

هر کدام از این طبقه‌ها به وسیله چاه‌های عمودی به هم ارتباط دارند. برای ساخت این شهر زیرزمینی هیچ گونه مصالحی به کار نرفته است و به نظر می‌رسد تا اواخر دوره قاجار هم مورد استفاده قرار می‌گرفته.

فضای داخلی علاوه بر اتاق‌های تو در تویی که به وسیله ی راهروهای خاص به یکدیگر متصل می‌شوند، شامل دست‌شویی‌ها، محل هایی برای قراردادن چراغ به منظور تامین روشنایی و همچنین ساختارهایی برای به دام انداختن دشمن در صورت ورود به این پناهگاه است.

سفال‌هایی مربوط به قرن هفتم هجری قمری از نوش‌آباد به دست آمده ولی احتمالاً قدمت آن به قبل از اسلام برمی‌گردد. این شهر زیرزمینی محلی برای اختفا از دست دشمنان و ادامه زندگی در زمان محاصره بوده است.

چنانکه می‌گویند مردم نوش‌آباد در زمان قاجار از ترس راهزن معروفی به نام «نایب حسین» به آن پناه می‌بردند. همچنین در زمان حمله مغول مورد استفاده قرار گرفته و شاید در زمان ساسانیان محل مخفی شدن اقلیت‌های مذهبی بوده است.

در نزدیکی این دالان‌های تودرتوی زیرزمینی یک قلعه روی زمین قرار گرفته که به قلعه «سیزان» معروف است و به احتمال زیاد از درون این قلعه راهی به شهر زیرزمینی وجود دارد.